نيش عقرب نه از ره كين است!

 

زمانی كه عقرب به قربانی‌اش حمله می‌كند، فرصتی به او نمی‌دهد تا برای عقب‌گرد و فرار تصمیمی‌ بگیرد، نیش او دردآور و فلج‌كننده است، اما درد و خطر فقط چهره اول اين زهر است.شگفت‌انگیز است كه دانشمندان در نیش جانوری كه انسان‌ها حتی از نامش نیز وحشت دارند، قدرت شفا‌بخشی یافته‌اند و عقرب نه برای گرفتن جان انسان‌ها، بلكه برای نجات آنها و درمان بیماری‌ها به خدمت گرفته شده است. این جانوران ظاهری ترسناك دارند كه قادرند ماده سمی ‌خطرناكی را از قسمت دمشان به بدن مهاجم تزريق كنند، اما همین ماده سمی‌ راهگشای درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان شده و حتی می‌تواند جایگزین مسكن‌هاي قوي باشد كه ما امروزه مصرف مي‌كنيم.كنترل و دفع آفات نیز یكی دیگر از كاربردهای سم نیش عقرب است، زندگی و سازگاری در طبیعت به اين منجر شده که اگر عقرب بخواهد برای كشتن حشرات یا دفاع از خود از نیش استفاده كند، متناسب با شرایط، خصوصیات شیمیایی متفاوتی داشته باشد از این‌رو می‌توان كاربردهای فراوانی را نیز برای این تركیب متصور بود.

دنیای پر رمز و راز نیش عقرب

سم موجود در نیش عقرب یك منبع كاملا طبیعی برای كاربردهای متفاوت پزشكی و زیست‌محیطی است، به نظر می‌رسد شناخت و دستیابی به مزایا و پتانسیل‌های آن آنقدر گسترده باشد كه زمان زيادي براي پي بردن به همه آنها نياز باشد.در مقایسه با نیش دیگر جانداران شاید عقرب ساده‌ترین گونه برای مطالعه توسط محققان است. این سم كه شبیه سوپ غلیط شیری رنگی است، از مولكول‌های متنوعی تشكیل شده و آنها نیز شامل صدها پروتئین بزرگ و پيچيده هستند كه پپتید ناميده مي‌شوند.بسیاری از این پپتیدهای سمی‌ توانایی صدمه‌زدن به قربانی را دارند به عنوان مثال می‌توانند قربانی را فلج‌كرده یا منجر به مرگ او شوند كه در این میان راه‌های مختلفی برای آسیب‌رساندن به سلول‌ها از طریق این تركیبات شیمیایی سمی‌ وجود دارد.برای جمع‌آوری این سم، دانشمندان اغلب با استفاده از ابزار بلندی جانور را به فاصله معینی نگه می‌دارند و با ایجاد شوك الكتریكی خفیفی زهر را در لوله آزمایشگاهی كوچكی جمع‌آوری می‌كنند، تحقیقات نشان داد این روش نسبت به دیگر روش‌ها منجر به تهیه سم خالص‌تری می‌شود.دانشمندان حدود 300 تركیب مواد سمی‌ پپتیدی در زهر هر كدام از ‌1300 گونه عقربي كه شناخته شده، تخمین می‌زنند، بنابراین بیش از 100 هزار پپتید مختلف در عقرب‌های جهان وجود دارد، اما تاكنون دانشمندان حدود نیمی ‌از آنها را بررسی كرده و تا شناخت كامل این تركیبات بسیار فاصله دارند.

كاربردهای سموم

همان‌طور كه برخی دانشمندان برای شناسایی و بررسی پپتیدهای سمی‌ در نیش عقرب تحقیق می‌كنند، دیگر محققان، در جستجوی راه‌هایی برای استفاده از این سموم در جهت خدمت بیشتر به بشر هستند. یكی از موثرترین كاربردهای سم عقرب در جهت نابودی حشرات و آفات در بخش كشاورزی است. این امر منجر به كاهش استفاده از مواد شیمیایی در روش‌های سنتی می‌شود كه براحتی می‌تواند به حفظ محیط‌زیست و تعادل اكوسیستم و پایداری حیات كمك كند.از سوی دیگر مطالعات نشان داد این سم در طبیعت تجزیه خواهد شد، بنابر این منجر به تغییر ساختار آب و خاك نشده و نمی‌تواند به بدن حیوانات و انسان‌ها راه یابد.تحقیقات نشان داد این سم به عنوان یك آفت‌كش پتانسیل بالایی دارد. هر تركیب سمی ‌پپتیدی درون زهر دارای میلیون‌ها سال تجربه برای نابودی حشراتی خاص بوده و ممكن است آن زهر برای انسان بی‌خطر باشد، چرا كه برای نابودی یك حشره خاص در طبیعت سازگار شده است.از این رو دانشمندان با رمزگشایی این سموم توانستند برخی نسخه‌هایی را بسازند كه مانند نمونه اصل عمل كند، اما هنوز چالش‌های فراوانی در رابطه با توزیع این سموم میان گیاهان و شناخت بیشتر كاربردهای این سموم در بخش كشاورزی وجود دارد.

قدرت شفابخشی

سم موجود در نیش عقرب می‌تواند به سلامت افراد و بهبود زخم آنها كمك كند. بعضی از سم‌هاي توليد شده توسط عقرب‌ تنها روی سلول‌های پستانداران موثر است كه احتمالا نوعی مكانیسم دفاعی بوده و می‌تواند روی انسان نیز موثر باشد.بررسی‌ها نشان می‌دهد، این سم می‌تواند تركیبات سمی ‌سلول‌ها را از بین ببرد. به این ترتیب پپتيدی كه از زهر عقرب استخراج مي‌شود، براي هدف‌گيري، درمان و مهار سلول‌هاي سرطاني قابل استفاده است.پژوهشگران اعلام كردند همچنین سم عقرب می‌تواند جایگزین مناسبی برای داروهای مسكن قوي به منظور كاهش درد بیماران باشد، تحقیقات دانشمندان درخصوص شیوه‌های نوین ابداع داروهای مسكن جدید با منشأ تركیبات طبیعی، نشان داد مواد سمی ‌پپتیدی موجود در سم نیش عقرب، در دستگاه عصبی و ماهیچه‌ای واكنش نشان می‌دهد. هم‌اكنون محققان در حال بررسی نحوه تعامل سم عقرب در سطح مولكولی هستند و می‌كوشند از این طریق مسكن‌هایی ابداع كنند كه همانند تركیبات طبیعی سم عقرب عمل می‌كنند. هدف از این تحقیقات تولید داروهایی با منشأ طبیعی و بدون استفاده از تركیبات مصنوعی به منظور كاهش عوارض جانبی آنها در میان بیماران است كه نیش عقرب برای ساخت این تركیبات دارای پتانسیل بالایی بوده، اما هنوز بسیار ناشناخته است.


 





تاريخ : پنج شنبه 25 خرداد 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |